Przejdź do treści

Większość obserwatoriów astronomicznych w Polsce prowadzi na co dzień działalność naukową. Z tego względu możliwość ich zwiedzania i zapoznania się z będącym do ich dyspozycji sprzętem obserwacyjnym jest ograniczona do ściśle określonych dni bądź godzin. Sytuacja taka związana jest z warunkami obserwacyjnymi w naszym kraju, które nie należą do najlepszych. Z tego powodu każda noc wolna od zachmurzenia jest niezwykle ważna dla pracujących w obserwatoriach astronomów. Mimo wspomnianych ograniczeń, część placówek posiada ofertę turystyczną i edukacyjną przeznaczoną dla zainteresowanych osób, niezwiązanych z profesjonalną astronomią. Poniżej zaprezentowana została oferta wybranych obserwatoriów.

Obserwatorium przy Planetarium Śląskim w Chorzowie

Duża część osób odwiedzających śląskie obserwatorium, odwiedza je niejako przy okazji wycieczki do Planetarium Śląskiego. Planetarium to jest największym i najstarszym z obecnie funkcjonujących tego typu obiektów w Polsce, więc nie ma się co dziwić, że przyćmiewa swą sławą położone w tym samym kompleksie obserwatorium. Cała tutejsza infrastruktura wybudowana została w 1955 r., a jego budowę zapoczątkowano dwa lata wcześniej podczas obchodów Roku Kopernikowskiego.

Mimo sporej popularności tutejszego planetarium, również miejscowe obserwatorium jest wyjątkowe w skali kraju. Znajduje się w nim największy w Polsce refraktor o aperturze 30 cm, a także wiele innych, mniejszych teleskopów. Zwiedzający mogą zapoznać się z budową i działaniem zgromadzonych tu sprzętów obserwacyjnych oraz w pogodne dni wziąć udział w obserwacji Słońca i zjawisk na nim zachodzących. Istnieje również możliwość obserwacji obiektów wieczornego nieba, jednak ze względu na godziny otwarcia obserwatorium (maksymalnie do godz. 18.00), opcja ta ograniczona jest jedynie do okresu między późną jesienią a wczesną wiosną.

Refraktor o aperturze 30 cm pod kopułą śląskiego obserwatorium

Ryc. 1. Największy w Polsce refraktor pod kopułą śląskiego obserwatorium

Przy okazji zwiedzania obserwatorium, można również odwiedzić oprócz wspomnianego wcześniej planetarium, także stację klimatologiczną oraz stację sejsmologiczną, które mieszczą się w tym samym kompleksie i pełnią regularną służbę obserwacyjną. Dodatkową atrakcją jest jeden z największych w Polsce zegarów słonecznych, zlokalizowany na dziedzińcu planetarium.

Obserwatorium czynne jest od wtorku do piątku w godzinach 9.00-18.00, a także w soboty, niedziele i święta w godzinach 10.00-18.00. Bilet wstępu kosztuje 2 złote.

Zegar słoneczny przy Planetarium Śląskim, w tle obserwatorium

Ryc. 2. Zegar słoneczny przy Planetarium Śląskim, w tle kopuła obserwatorium 

Obserwatorium w Olsztynie

Olsztyńskie obserwatorium działające przy tamtejszym planetarium powstało w 1979 r. w budynku dawnej wieży ciśniej, wybudowanej w końcowych latach XIX wieku. Pod jego trzymetrową kopułą znajdują się dwa główne teleskopy - refraktor o aperturze 15 cm oraz teleskop zwierciadlany o optyce Schmidta-Cassegraina o średnicy 25 cm. Dodatkowo na tarasie widokowym o wysokości 26 metrów, rozmieszczone są inne, nieco mniejsze teleskopy. W dzień możliwa jest obserwacja Słońca, a wieczorem w wybrane dni obserwacja innych obiektów.

Olsztyńskie obserwatorium na szczycie wieży ciśnień

Ryc. 3. Olsztyńskie obserwatorium na szczycie wieży ciśnień

W budynku obserwatorium, oprócz najwyższego piętra, na którym rozstawione są przyrządy obserwacyjne istnieją również inne ciekawe atrakcje. Na pierwszym piętrze zobaczyć możemy wystawę dawnych urządzeń, którymi niegdyś posługiwali się astronomowie. Dla zwiedzających przygotowano tam m.in. następujące eksponaty: jeden z dwóch działających w Polsce zegarów Shortta (najdokładniejszy zegar wahadłowy), trikwetrum, kwadrant oraz astrolabium. Na drugim piętrze znajduje się spora wystawa meteorytów, w tym odłamek meteorytu Czelabińskiego, a także próbka gruntu księżycowego przywieziona w 1969 r. przez załogę misji Apollo 11 (jedyny taki eksponat w Polsce). Na pozostałych piętrach zwiedzający mogą zapoznać się z urządzeniami i eksperymentami z zakresu fizyki i astrofizyki. W skład tych urządzeń wchodzą m.in.: spektrografy oraz detektor promieniowania kosmicznego.

Olsztyńskie obserwatorium otwarte jest od poniedziałku do soboty w godzinach: 9.00, 10.30, 12.00 oraz 13.30. Nocne pokazy nieba organizowane są w środy i piątki w godzinach 20.00-23.30 (w zależności od pory roku). Bilety wstępu kosztują od 7 do 9 złotych.  

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach

Jeśli mielibyśmy wskazać najpopularniejszy ośrodek astronomiczny w Polsce, to z całą pewnością jest to Obserwatorium Astronomiczne należące do Instytutu Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w podtoruńskich Piwnicach. W tej oddalonej o 13 km od Torunia miejscowości znajduje się szereg przyrządów, które każdy miłośnik astronomii powinien zobaczyć goszcząc w województwie kujawsko-pomorskim. Zwiedzanie tego obiektu nie jest jednak sprawą prostą. Jako, że obserwatorium jest prężnie działającą placówką naukową, obserwatorium jest udostępniane turystom wyłącznie w określonych terminach. 

Zwiedzanie Centrum podzielić można na dwie części. Do pierwszej należy kompleks radioteleskopów, z których jeden - RT-4 Kopernik posiada średnicę 32 m i jest największym tego typu teleskopem w tej części Europy. Drugą część stanowi przepiękny park usiany kopułami kryjącymi teleskopy optyczne, w tym największy w Polsce teleskop lustrzany o średnicy 90 cm. Innym ciekawym teleskopem znajdującym się w tej części ośrodka jest historyczny astrograf Drapera. Dodatkowo oprócz wielu innych, mniejszych przyrządów obserwacyjnych możemy tutaj zobaczyć model Układu Słonecznego w skali 1: 10 000 000, którego obiekty rozrzucone są po parku.

Zwiedzanie obserwatorium możliwe jest wyłącznie w określonych terminach po wcześniejszej rezerwacji, a koordynacją zwiedzania zajmuje się Fundacja Aleksandra Jabłońskiego.

Ryc. 4. Radioteleskopy RT3 i RT4 ma terenie Obserwatorium Astronomicznego UMK

Inne obserwatoria umożliwiające zwiedzanie w określonych dniach: Obserwatorium Lubomir, Obserwatorium przy Planetarium w Grudziądzu. Pozostałe profesjonalne obserwatoria udostępniają swoje wnętrza dla turystów sporadycznie. Dodatkowo w całym kraju istnieje kilkadziesiąt astrobaz, obserwatoriów szkolnych oraz obserwatoriów prowadzonych przez lokalne koła miłośników astronomii, w których prowadzone bywają pokazy nocnego nieba oraz inne działania popularyzatorskie.

 

Grzegorz Iwanicki

 

Źródła ilustracji:

Ryc. 1. (http://www.matematyka.wroc.pl/muzeanauki/planetarium-%C5%9Bl%C4%85skie)

Ryc. 2. (http://wyjazdydlagrupzorganizowanych.pl/oferta/wycieczki-dla-szkol-i-przedszkoli/chorzow-planetarium-iv-vi/)

Ryc. 3. (http://www.olsztyn.eu/pl,olsztyn-serwis-kulturalny,miejsca-pelne-kultury,planetarium-i-obserwatorium-astronomiczne.html)

Ryc. 4. (http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20111003/TORUN01/551646157)