Profesor Carl Sagan, najbardziej chyba znany obecnie na świecie amerykański astronom zmarł w wieku 62 lat w piątek 20 grudnia 1996 roku. Przez dwa lata walczył z chorobą nowotworową krwi. Zmarł na zapalenie płuc w klinice w Seattle, gdzie w kwietniu 1995 roku dokonano mu transplantacji szpiku kostnego i gdzie od czasu do czasu powracał na zabiegi.

Carl Sagan był znakomitym uczonym, profesorem „astronomii i nauk kosmicznych” uniwersytetów Harvarda i Cornella oraz dyrektorem (od 1968 roku) Laboratorium Badań Planetarnych Uniwersytetu Cornella w Ithaca w stanie Nowy Jork. Uczestniczył we wszystkich wielkich amerykańskich programach badań planetarnych NASA. Ale na całym świecie znany jest jako niedościgniony popularyzator nauk ścisłych i astronomii. To On przez swoje książki, filmy, pogadanki radiowe, seriale telewizyjne i spotkania z milionowymi audytoriami telewizyjnymi przybliżył setkom milionów ludzi na całym globie ziemskim otaczający nas Kosmos.

Carl Edward Sagan urodził się w Brooklynie w dniu 9 listopada 1934 roku. Wyznał kiedyś, że już w wieku 7 lat odkrył swe astronomiczne powołanie. Wtedy, wspominał, przeglądając książki astronomiczne w bibliotece w Nowym Jorku doznał zawrotu głowy: „jak te gigantyczne ciała mogą pozostawać zawieszone w tej bezkresnej czarnej próżni? To mnie po prostu bulwersowało.” W 1956 roku, cztery lata przed doktoratem z astronomii uzyskanym w uniwersytecie w Chicago, publikuje wyniki swych badań Marsa, w których dowodzi, że sezonowe zmiany barwy na powierzchni tej planety nie są dowodem istnienia tam roślinności, w co powszechnie wówczas wierzono. Później to On był Autorem pomysłu sprawdzenia istnienia życia na powierzchni Marsa przy pomocy eksperymentów misji Viking i wysłania w przestrzeń kosmiczną na pokładzie sondy Pionier 10 plakietki informującej pozaziemskie cywilizacje o naszym istnieniu na Ziemi. Wyniki Jego badań warunków atmosferycznych i klimatologicznych panujących na planecie Wenus, opublikowane w 1961 roku, a przeprowadzone metodami radioastronomicznymi na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, zostały w całej rozciągłości potwierdzone późniejszymi badaniami radzieckiej sondy Wenera IV w 1967 roku i następnymi sondami penetrującymi atmosferą Wenus. Jest liderem wielu grup badawczych studiujących System Planetarny przy pomocy sond kosmicznych typu Mariner, Viking, Voyager i Galileo. Ale dla milionów ludzi na świecie pozostanie w pamięci jako ten, który pozwolił im poznać piękno i choć trochę zrozumieć otaczający nas Wszechświat. Powołane z Jego inicjatywy Towarzystwo Planetarne (The Planetary Society) zrzesza dzisiaj przeszło 100 tys. członków i jest największą na świecie organizacją ludzi zainteresowanych badaniami Kosmosu.

„Tak wyglądamy, jesteśmy do was przyjaźnie nastawieni, nasz pojazd pochodzi z trzeciej planety Systemu Słonecznego, (zmienił trajektorię na skutek oddziaływania piątej planety, wiemy jak promieniuje wodór na fali 21 cm, znamy geometrię…” Plakietkę z taką informacją, wg pomysłu Carla Sagana, narysowała jego żona Ann Druyann. Powędrowała ona w Kosmos na pokładzie sond Pionier 10 i Pionier 11 odpowiednio w marcu 1972 i kwietniu 1973 roku. Położenie Słońca wśród gwiazd jest tu określone względem 14 pulsarów, dla których podane są okresy w kodzie binarnym. Sylwetki ludzi są skalowane na sylwetce pojazdu kosmicznego, na którym ta informacja została zamieszczona.

Jego 13-odcinkowy serial telewizyjny „Cosmos” (powstał w początku lat osiemdziesiątych) obejrzało przeszło 500 milionów ludzi w 60 krajach (co zostało uznane za rekordową oglądalność serialu telewizyjnego w historii telewizji). W poszczególnych odcinkach Carl Sagan pokazuje w nim etapy 15 miliardów lat trwającej historii Wszechświata: od narodzin materii poprzez powstawanie galaktyk i gwiazd do pojawienia się życia. Wierzył w istnienie życia pozaziemskiego i pozaziemskich cywilizacji. „Życie całych cywilizacji musi być powszechne we Wszechświecie, [mawiał], ponieważ gwiazdy są tak liczne, a Słońce jest tak bardzo typową gwiazdą”. Zanim zaprowadził Carl Sagan swych widzów do mateczników gwiazdowych i poszybował z nimi poprzez galaktyki przedstawiał otaczający nas świat czytelnikom w swych książkach. Napisał ich przeszło dwadzieścia, w tym kilka w kategorii science-fiction. Pierwszy Jego bestseller „The Cosmic Connection” ukazał się w roku 1973. Inny, „The Dragon of Eden” (1977) w roku 1978 przyniósł Autorowi Nagrodę Pulitzera. Za „Contact” opublikowany w 1985 roku dostał 2 min dolarów nagrody, a w 1997 roku wejdzie na ekrany pełnometrażowy film (którego wraz z żoną był producentem) oparty na tej noweli. W roku 1996 opublikował „The Demon Haunted Word: Science as a Candle in the Dark”. Książka ta stała się jego kolejnym (ósmym) bestsellerem. To wszystko świadczy o Jego wielkich literackich sukcesach. W roku 1994 Prezes Amerykańskiej Akademii Nauk, profesor Bruce Alberts, wręczając Mu najwyższe odznaczenie tej Akademii „the Public Welfare Medal”, powiedział: „W publicznym odbiorze nazwisko Carla Sagana jest bardziej związane z naukami przyrodniczymi niż nazwisko jakiegokolwiek innego żyjącego naukowca amerykańskiego”. I dalej mówił: „Pan Sagan odegrał kluczową rolę w upowszechnieniu naukowego rozumienia zjawisk otaczającego nas świata w skali całego globu ziemskiego”. Bez najmniejszej przesady możemy powiedzieć, że stworzył On klasyczny wzorzec popularyzacji współczesnych odkryć naukowych. Ale musimy pamiętać, że Pan Sagan odegrał też olbrzymią rolę w dziedzinie astrofizycznych badań ciał Układu Słonecznego i to zarówno metodami naziemnymi jak i kosmicznymi. Opublikował ok. 700 artykułów naukowych. Jest pionierem współczesnych badań planetologicznych, a dla wielu współczesnych astrofizyków jest mistrzem i niedoścignionym wzorem badacza. Środowiska naukowe wyraziły Mu swoje uznanie przyznając 22 doktoraty honorowe w różnych dziedzinach: astronomii i nauk przyrodniczych, literatury, edukacji i ochrony środowiska. Zdaniem prof. Marcello Coradini, kierownika programu badań Systemu Słonecznego w Europejskiej Agencji Badań Kosmicznych „On zawsze oddawał swą wiedzę, swój charyzmat i umiejętność przekonywania na usługi nauki… Umiał wykazać, że badania kosmiczne są multidyscyplinarne [i] sprowadził planetologów, biologów i fizyków do wspólnej pracy. … W dużej mierze to właśnie dzięki Niemu amerykański program badań kosmicznych nabrał takiego rozmachu”.

Carl Sagan osierocił swą żonę Ann Druyan (współautorkę kilku Jego dzieł literackich i filmowych), pięcioro dzieci i jednego wnuka.

Autor tej notatki miał zaszczyt cieszyć się przez 28 lat osobistą znajomością i sympatią Carla Sagana. Niech te kilka zdań przybliżających tę postać czytelnikom „Postępów Astronomii” będzie jego hołdem dla Przyjaciela, badacza i popularyzatora Astronomii, a przede wszystkim Wspaniałego Człowieka.