Przejdź do treści

Lato i jesień to okres, kiedy na naszym niebie króluje pas Drogi Mlecznej. To, co widzimy gołym okiem, to tworzony przez miliardy zlewających się ze sobą gwiazd dysk naszej Galaktyki. Już za pomocą lornetki lub teleobiektywu będziemy mogli przekonać się, iż pas ten, rozpościerający się nad naszymi głowami, składa się z pojedynczych gwiazd, a jego struktura jest niejednorodna. Rozmiary pasa Drogi Mlecznej, jak i jego kształt, zmieniają się od gwiazdozbioru do gwiazdozbioru. Niejednorodności te wyraźnie widać na prezentowanych fotografiach. Jest jednak pewna prawidłowość. Im bliżej centrum Galaktyki, tym pas jest szerszy i jaśniejszy. Niestety, na naszych zdjęciach może się okazać, iż centralne części Drogi Mlecznej nie są najjaśniejsze.

Fot. 1 Fot. 1. Obiektyw: f = 17 mm, światłosiła 3.5, film: Superia 800 ASA, czas eksp.: 9 minut

Fotografowanie centralnych części Drogi Mlecznej, znajdujących się w gwiazdozbiorze Strzelca, jest bardzo trudne na naszych szerokościach geograficznych, gdyż gwiazdozbiór ten osiąga niewielkie wysokości nad horyzontem. Powoduje to, że elementy krajobrazu naszego miejsca obserwacji mogą nam zasłaniać sporą część widocznego (i tak nie w całości) gwiazdozbioru Strzelca. Inny problem związany z niewielką wysokością nad horyzontem odnosi się do warunków atmosferycznych, a ściślej do przejrzystości naszej atmosfery. To, że nasza atmosfera osłabia blask gwiazd i to tym silniej, im niżej nad horyzontem one leżą, widać najwyraźniej na przykładzie najbliższej gwiazdy — Słońca. Gołym okiem możemy spoglądać na naszą dzienną gwiazdę tylko o jej wschodzie lub zachodzie, gdy promienie słoneczne przechodzą przez grube warstwy atmosfery. Analogicznie rzecz się ma z jasnością pasa Drogi Mlecznej w południowych partiach gwiazdozbioru Strzelca (patrz zdjęcie 1).

Zanim przystąpimy do fotografowania Drogi Mlecznej, musimy ustalić, co konkretnie chcemy uwiecznić na kliszy. I tu mamy trzy możliwości:

  • fotografowanie dużych części Galaktyki,
  • fotografowanie gwiazdozbiorów pasa Drogi Mlecznej,
  • fotografowanie poszczególnych obiektów (gromad gwiazd, mgławic).
Fot. 2 Fot. 2. Parametry jak powyżej. Po lewej stronie widać jasny meteor o długości ok. 7°

Każde podejście wymaga użycia innej optyki. Mówiąc „innej”, mam na myśli obiektywy o różnych ogniskowych, dających różne pola widzenia. Wielkości pól widzenia dla dostępnych na rynku fotograficznym obiektywów prezentuje tabela poniżej. Obiektywy te powinny mieć możliwie dużą światłosiłę (większą niż 3.5). Jeśli zamierzamy fotografować duże obszary Drogi Mlecznej, powinniśmy uzbroić nasz aparat w obiektyw dający możliwie jak największe pole widzenia: w obiektyw superszerokokątny. Obiektyw w tym przypadku nie powinien mieć ogniskowej większej niż 24 mm. Najlepsze rezultaty uzyskamy za pomocą obiektywu o ogniskowej 20 mm bądź też jeszcze krótszej, np. 17 mm lub 16 mm. Często obiektywy o ogniskowej 16 mm produkowane są jako „rybie oko” dające pole widzenia 180°.

Fotografowanie gwiazdozbiorów wymaga użycia obiektywów szerokokątnych i standardowych, mających ogniskowe z zakresu 28–58 mm. Ogniskową dobieramy w zależności od rozmiarów gwiazdozbioru na niebie. Warto zatem wcześniej zajrzeć do atlasu nieba i sprawdzić, jak duży obszar na niebie zajmuje fotografowany przez nas gwiazdozbiór.

Piękne mgławice oraz gromady gwiazd letniego i jesiennego nieba są częstym celem fotograficznych łowów. Na tle pasa Drogi Mlecznej jedne z najpiękniejszych mgławic leżą w gwiazdozbiorach Łabędzia i Strzelca. W celu ich sfotografowania będziemy potrzebować teleobiektywu, tzn. obiektywu o ogniskowej większej niż 85 mm. Osobiście polecam jasne obiektywy o ogniskowej 135 mm i 200 mm.

Film fotograficzny powinien mieć czułość co najmniej 400 ASA. Osobiście polecam film, cieszący się wśród miłośników astronomii na całym świecie dużą popularnością, pochodzący z firmy FujiFUJI SUPERIA 800 ASA. Jest to materiał dający dobre nasycenie kolorów oraz kontrast w grupie filmów o czułości 400–1600 ASA. Ziarno tego filmu jest porównywalne z ziarnem większości filmów o czułości 400 ASA. Jest to naprawdę bardzo dobry materiał. Czasy ekspozycji w przypadku fotografowania Galaktyki i obiektów mgławicowych powinny być możliwie jak najdłuższe (≥ 8–10 minut dla filmu o czułości 800 ASA i światłosiły obiektywu 2.8). Natomiast fotografowanie gwiazdozbiorów możliwe jest już przy użyciu krótszych czasów ekspozycji z zakresu 1–2 minut (dla filmu i obiektywu jak powyżej).

Fotografowanie nieba, zwłaszcza latem i jesienią, obiektywami szerokokątnymi daje nam, poza pięknymi obrazami gwiazdozbiorów, szansę na zarejestrowanie śladu meteoru (zdjęcie 2). Każde takie zdjęcie jest unikalne i stanowi cenny nabytek w kolekcji każdego fotografa nocnego nieba.

Tabela 1.
Ogniskowa obiektywu [mm] 17 20 24 28 35 50 85 135 200 300
Pole widzenia:
Po przekątnej
obiektywu [°]
103.7 94 84 74 62 46 28.5 18 12.3 8.2
Całkowite 58×87 53×79 47×70 41×62 35×52 26×38 16×24 10×15 7×10 4.5×7
Wiesław Skórzyński
Źródło: „Urania – PA” nr 6/1998