"Normalne" gwiazdy mniejsze niż niektóre planety. Czy to możliwe? Jak najbardziej. Mamy nawet dowód: międzynarodowy zespół naukowców odkrył gwiazdę, której rozmiary są mniej więcej takie jak średnica Saturna. O odkryciu poinformował University of Cambridge.
Obiekt oznaczony jako EBLM J0555-57Ab to gwiazda. Tak mała jak to tylko możliwe. Gdyby miała minimalnie mniejszą masę, nie mogłaby w swoim wnętrzu rozpocząć reakcji termojądrowych przemiany wodoru w hel i nie uznano by jej za gwiazdę. Masa obiektu jest 85 razy większa niż masa Jowisza, czyli tuż nad granicą pomiędzy brązowymi karłami a pełnoprawnymi gwiazdami.
Ciekawszy jest jednak wyznaczony rozmiar obiektu: 0,84 promienia Jowisza. To mniej więcej tyle ile wynosi średnica Saturna. A więc, jak wskazuje University od Cambridge, mamy do czynienia z najmniejszą gwiazdą spośród zmierzonych do tej pory przez astronomów. Gwiazda ta jest mniejsza niż wiele dużych planet pozasłonecznych.
Gwiazdę EBLM J0555-57Ab możemy porównać z inną - medialną sensacją ostatnich miesięcy - TRAPPIST-1, przy której odkryto siedem planet typu ziemskiego. Obie gwiazdy mają podobne masy, ale EBLM J0555-57Ab ma o około 30 procent mniejszy promień. Oznacza to, że dodatkowo jest to jeden z najgęstszych znanych obiektów gwiazdowych innych niż pozostałości po końcowych stadiach ewolucji gwiazd.
Od EBLM J0555-57Ab dzieli nas około 600 lat świetlnych. Jest składnikiem układu podwójnego zaćmieniowego i to dzięki temu została odkryta. Dane obserwacyjne pochodzą z projektu WASP poszukującego planet pozasłonecznych. Układ podwójny składa się z dużo większej gwiazdy i maleńkiej EBLM J0555-57Ab. Okres orbitalny wynosi 7,8 dnia. Obserwacje tego układu pokazały, ze blask ulega regularnym wahaniom, a analiza danych plus dodatkowe obserwacje spektroskopowe (w celu wyznaczenia masy) pozwoliły na ustalenie, że drugim składnikiem układu jest rekordowo mała gwiazda.
Projekt EBLM, w ramach którego odkryto małą rekordzistkę, ma na celu badania bardzo małych gwiazd. Gwiazdy o masach i promieniach mniejszych niż 20 proc. wartości znanych dla Słońca są najliczniejsze w Drodze Mlecznej, ale trudno je badać ze względu na bardzo mały blask.
Dla jasności zaznaczmy, iż określenie "najmniejsza znana gwiazda" odnosi się do porównania z normalnymi gwiazdami, bowiem znane są obiekty mniejsze, które są końcowymi stadiami ewolucji gwiazd, jak na przykład białe karły (mniej więcej rozmiary Ziemi) czy gwiazdy neutronowe (rozmiary 10-20 km).
Obiekt oznaczony jako EBLM J0555-57Ab to gwiazda. Tak mała jak to tylko możliwe. Gdyby miała minimalnie mniejszą masę, nie mogłaby w swoim wnętrzu rozpocząć reakcji termojądrowych przemiany wodoru w hel i nie uznano by jej za gwiazdę. Masa obiektu jest 85 razy większa niż masa Jowisza, czyli tuż nad granicą pomiędzy brązowymi karłami a pełnoprawnymi gwiazdami.
Ciekawszy jest jednak wyznaczony rozmiar obiektu: 0,84 promienia Jowisza. To mniej więcej tyle ile wynosi średnica Saturna. A więc, jak wskazuje University od Cambridge, mamy do czynienia z najmniejszą gwiazdą spośród zmierzonych do tej pory przez astronomów. Gwiazda ta jest mniejsza niż wiele dużych planet pozasłonecznych.
Gwiazdę EBLM J0555-57Ab możemy porównać z inną - medialną sensacją ostatnich miesięcy - TRAPPIST-1, przy której odkryto siedem planet typu ziemskiego. Obie gwiazdy mają podobne masy, ale EBLM J0555-57Ab ma o około 30 procent mniejszy promień. Oznacza to, że dodatkowo jest to jeden z najgęstszych znanych obiektów gwiazdowych innych niż pozostałości po końcowych stadiach ewolucji gwiazd.
Od EBLM J0555-57Ab dzieli nas około 600 lat świetlnych. Jest składnikiem układu podwójnego zaćmieniowego i to dzięki temu została odkryta. Dane obserwacyjne pochodzą z projektu WASP poszukującego planet pozasłonecznych. Układ podwójny składa się z dużo większej gwiazdy i maleńkiej EBLM J0555-57Ab. Okres orbitalny wynosi 7,8 dnia. Obserwacje tego układu pokazały, ze blask ulega regularnym wahaniom, a analiza danych plus dodatkowe obserwacje spektroskopowe (w celu wyznaczenia masy) pozwoliły na ustalenie, że drugim składnikiem układu jest rekordowo mała gwiazda.
Projekt EBLM, w ramach którego odkryto małą rekordzistkę, ma na celu badania bardzo małych gwiazd. Gwiazdy o masach i promieniach mniejszych niż 20 proc. wartości znanych dla Słońca są najliczniejsze w Drodze Mlecznej, ale trudno je badać ze względu na bardzo mały blask.
Dla jasności zaznaczmy, iż określenie "najmniejsza znana gwiazda" odnosi się do porównania z normalnymi gwiazdami, bowiem znane są obiekty mniejsze, które są końcowymi stadiami ewolucji gwiazd, jak na przykład białe karły (mniej więcej rozmiary Ziemi) czy gwiazdy neutronowe (rozmiary 10-20 km).
Więcej informacji:
- Smallest-ever star discovered by astronomers
- Publikacja naukowa: The EBLM project III. A Saturn-size low-mass star at the hydrogen-burning limit
- Publikacja naukowa w wersji PDF
Źródło: University of Cambridge
Na ilustracji:
Porównanie rozmiarów Jowisza, Saturna i gwiazd EBLM J0555-57Ab oraz TRAPPIST-1. Źródło: University of Cambridge / Boetticher et al.
