Dwa zespoły astronomów, kierowane przez polskich naukowców, dokładnie zbadały układ zaćmieniowy gwiazd HD 187669 o rzadkich własnościach, złożony z dwóch olbrzymów. Badacze dokonali m.in. precyzyjnego pomiaru mas z dokładnością do 0,5 procent.
Układ podwójny nosi oznaczenie HD 187669 i znajduje się w odległości 2000 lat świetlnych od Ziemi. Na niebie można go dostrzec w gwiazdozbiorze Strzelca. Układ jest złożony z dwóch czerwonych i dość chłodnych gwiazd mających duże rozmiary. Promień jednej 11 razy przekracza promień Słońca, a druga jest nawet 23 razy większa. Pełen okres obiegu składników wynosi 88 dni.
HD 187669 należy do kategorii układów zaćmieniowych. Są to takie układy podwójne, w których gwiazdy przesłaniają się nawzajem co pewien czas. System HD 187669 ma cechę wyróżniającą go nawet spośród układów zaćmieniowych: mniejsza z gwiazd prawie całkowite chowa się za większą. Ta cecha bardzo ułatwiła precyzyjne wyznaczenie parametrów układu i jego składników.
Nietypowe cechy układu zostały dostrzeżone niezależnie przez dwie grupy badawcze, obie kierowane przez Polaków. Pierwszą kieruje dr Krzysztof Hełminiak z Obserwatorium Subaru na Hawajach, a drugą dr Dariusz Graczyk z Universidad de Concepción w Chile. W zespole znajdują się także inni polscy astronomowie z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN oraz naukowcy ze Stanów Zjednoczonych.
Do obserwacji użyto teleskopów pracujących w Chile: 3,6-metrowego teleskopu Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) oraz z amerykańskich teleskopów PROMPT. Posiłkowano się także publicznie dostępnymi danym obserwacyjnym, a w szczególności pochodzącymi z polskiego projektu ASAS.
„Niektóre własności fizyczne gwiazd, jak temperatura ich powierzchni, czy ich skład chemiczny, można wywnioskować z analizy wysyłanego przez nie światła. Zazwyczaj, w przypadku układów podwójnych obserwujemy dwie gwiazdy jednocześnie, a ich światło się miesza, przez co taka analiza jest utrudniona” wyjaśnił Hełminiak.
„W przypadku HD 187669 przez kilka dni co trzy miesiące mogliśmy obserwować tylko jedną i zbadać ją dokładnie. Nie było to łatwe, biorąc pod uwagę, że takie zjawisko jest widoczne z Ziemi tylko kilka razy do roku, a dostępny czas obserwacji jest bardzo ograniczony” dodał Graczyk.
W uzyskanych wynikach szczególną uwagę zwracają bardzo precyzyjne wyznaczenia rozmiarów oraz mas obu gwiazd, a także odległości do układu. Błąd w wyznaczeniu rozmiarów wynosi 2,5 proc., a w przypadku masy jest to zaledwie 0,25 proc. Masy obu składników są prawie identyczne i wynoszą 1,5 masy Słońca.
Pełen skład zespołu badawczego jest następujący: K. Hełminiak, D. Graczyk, M. Konacki, B. Pilecki, M. Ratajczak, G. Pietrzyński, P. Sybilski, S. Villanova, W. Gieren, G. Pojmański, P. Konorski, K. Suchomska, D. E. Reichart, K.M. Ivarsen, J.B. Haislip, A.P. LaCluyze.
Publikacja opisująca wyniki badań ukazała się w czasopiśmie naukowym „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”.
Układ podwójny nosi oznaczenie HD 187669 i znajduje się w odległości 2000 lat świetlnych od Ziemi. Na niebie można go dostrzec w gwiazdozbiorze Strzelca. Układ jest złożony z dwóch czerwonych i dość chłodnych gwiazd mających duże rozmiary. Promień jednej 11 razy przekracza promień Słońca, a druga jest nawet 23 razy większa. Pełen okres obiegu składników wynosi 88 dni.
HD 187669 należy do kategorii układów zaćmieniowych. Są to takie układy podwójne, w których gwiazdy przesłaniają się nawzajem co pewien czas. System HD 187669 ma cechę wyróżniającą go nawet spośród układów zaćmieniowych: mniejsza z gwiazd prawie całkowite chowa się za większą. Ta cecha bardzo ułatwiła precyzyjne wyznaczenie parametrów układu i jego składników.
Nietypowe cechy układu zostały dostrzeżone niezależnie przez dwie grupy badawcze, obie kierowane przez Polaków. Pierwszą kieruje dr Krzysztof Hełminiak z Obserwatorium Subaru na Hawajach, a drugą dr Dariusz Graczyk z Universidad de Concepción w Chile. W zespole znajdują się także inni polscy astronomowie z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN oraz naukowcy ze Stanów Zjednoczonych.
Do obserwacji użyto teleskopów pracujących w Chile: 3,6-metrowego teleskopu Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) oraz z amerykańskich teleskopów PROMPT. Posiłkowano się także publicznie dostępnymi danym obserwacyjnym, a w szczególności pochodzącymi z polskiego projektu ASAS.
„Niektóre własności fizyczne gwiazd, jak temperatura ich powierzchni, czy ich skład chemiczny, można wywnioskować z analizy wysyłanego przez nie światła. Zazwyczaj, w przypadku układów podwójnych obserwujemy dwie gwiazdy jednocześnie, a ich światło się miesza, przez co taka analiza jest utrudniona” wyjaśnił Hełminiak.
„W przypadku HD 187669 przez kilka dni co trzy miesiące mogliśmy obserwować tylko jedną i zbadać ją dokładnie. Nie było to łatwe, biorąc pod uwagę, że takie zjawisko jest widoczne z Ziemi tylko kilka razy do roku, a dostępny czas obserwacji jest bardzo ograniczony” dodał Graczyk.
W uzyskanych wynikach szczególną uwagę zwracają bardzo precyzyjne wyznaczenia rozmiarów oraz mas obu gwiazd, a także odległości do układu. Błąd w wyznaczeniu rozmiarów wynosi 2,5 proc., a w przypadku masy jest to zaledwie 0,25 proc. Masy obu składników są prawie identyczne i wynoszą 1,5 masy Słońca.
Pełen skład zespołu badawczego jest następujący: K. Hełminiak, D. Graczyk, M. Konacki, B. Pilecki, M. Ratajczak, G. Pietrzyński, P. Sybilski, S. Villanova, W. Gieren, G. Pojmański, P. Konorski, K. Suchomska, D. E. Reichart, K.M. Ivarsen, J.B. Haislip, A.P. LaCluyze.
Publikacja opisująca wyniki badań ukazała się w czasopiśmie naukowym „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”.
Więcej informacji:
- Publikacja naukowa: Orbital and physical parameters of eclipsing binaries from the ASAS catalogue - VIII. The totally-eclipsing double-giant system HD 187669
Na rysunku:
Artystyczna wizja zaćmieniowego układu podwójnego gwiazd. Źródło: ESO/L. Calçada.
