Prawdziwy stan zanieczyszczenia światłem w Polsce

W 2022 roku nie było w Polsce miejsca, które można byłoby uznać za wolne od zanieczyszczenia światłem. Aż 58% ludności Polski nie ma szans, by dostrzec Drogę Mleczną, a dla 20% populacji kraju nocne niebo jest tak jasne, że wzrok nie może przejść w tryb widzenia skotopowego (nocnego). Problem zanieczyszczenia światłem dotyczy nas wszystkich, choć zdecydowana większość społeczeństwa nie jest tego nawet świadoma.

Najnowszy raport przygotowany przez Light Pollution Think Tank (LPTT) to pierwszy dokument w Polsce, który kompleksowo diagnozuje stopień zanieczyszczenia światłem w naszym kraju (stan na koniec 2022 roku). Jego podstawą są wskaźniki ilościowe mówiące o natężeniu światła emitowanego w kosmos oraz o jasności nocnego nieba, rozświetlonego nadmiernym oświetleniem. Integralną częścią raportu jest analiza rozwiązań prawnych mogących służyć przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu światłem oraz zestawienie działań polskich instytucji, organizacji i samorządów badających i chroniących naturalne środowisko nocy.

W raporcie wykazano, że zanieczyszczenie światłem:

jest w Polsce powszechne i nasila się. Znajduje to potwierdzenie w ilości światła emitowanego w niebo (w 2022 roku było go najwięcej w historii pomiarów, o 6% więcej niż w dekadzie 2012–2021) oraz w jasności nocnego nieba (w 2022 roku było ono średnio 147% jaśniejsze niż niebo naturalne; w miastach kilka tysięcy razy jaśniejsze);
wywiera silną presję na zdrowie ludzi i środowisko naturalne. W 2022 roku niebo skażone nadmiernym światłem znajdowało się nad głowami wszystkich Polek i Polaków, a dla 20% z nich było zbyt jasne, aby poczuli że nastała prawdziwa noc. Zagrożenie stwierdzono także dla parków narodowych, zwłaszcza sąsiadujących z aglomeracjami;
nie jest interpretowane w polskim systemie prawnym jako zagrożenie. Obowiązujące w 2022 roku przepisy albo nie odzwierciedlały problemu nadmiarowego światła, albo ograniczały się jedynie do rekomendacji i zaleceń, które nie były obligatoryjne. Ochrona naturalnej nocy miała charakter nieformalny i wynikała z działań oddolnych;
nie jest monitorowane przez żadną z państwowych służb. W 2022 roku obserwacje nadmiarowego światła w Polsce były wykonywane przez uczelnie i instytucje naukowe oraz organizacje pozarządowe.

Zanieczyszczenie światłem w Polsce

Nocne zdjęcie Polski wykonane w 2012 roku. Skala barwna na zdjęciu jest nierzeczywista i dobrana tak, aby dobrze widoczne były słabe i silne źródła światła. Kolor czarny to obszary, których jasność nie przekracza progu czułości instrumentu wykonującego zdjęcie. Ciąg kolorów od zielonego do białego oznacza wzrastającą jasność mierzoną w W/(cm2 sr). Źródło: projekt Wygasz.

Niska świadomość społeczna zanieczyszczenia światłem w połączeniu z niekontrolowanym rozświetleniem nocy każą przypuszczać, że diagnozowany problem będzie się nasilał. Prawdopodobnie także za przyczyną masowej modernizacji oświetlenia publicznego – pożądanego, ale często bezrefleksyjnego montowania oświetlania typu LED.

W związku z powyższym zespół ekspertów Light Pollution Think Tank rekomenduje najpilniejsze działania:

uwzględnienie światła w definicji emisji, a co za tym idzie – przypisanie mu norm emisji w zgodzie ze współczesnym stanem wiedzy naukowej na temat negatywnych skutków zanieczyszczenia światłem; uściślenie i wdrożenie norm techniczno-budowlanych jako obowiązującego prawa;
opracowanie i wdrożenie krajowej polityki zrównoważonego oświetlenia, która racjonalizowałaby użytkowanie publicznych i prywatnych instalacji oświetleniowych, a przez to redukowała zanieczyszczenie światłem w gminach nim dotkniętych i chroniła przed degradacją naturalne środowisko nocy, tam gdzie jest ono jeszcze stosunkowo mało zaburzone.

Więcej informacji: